Jaworki

Położenie:

Jaworki to urokliwa miejscowość na styku dwóch pasm górskich - pasma Radziejowej i Małych Pienin. Położenie wsi sprawia że panuje tutaj wyjątkowy, służący zdrowiu mikroklimat oraz niezwykłe bogactwo form krajobrazu. Pięć dużych potoków: Biała Woda, Czarna Woda, Skalski, Kamionka i Stary, wyrzeźbiło przepiękne doliny. Jedną z najbardziej znanych jest dolina na potoku Kamionka, tworząca wspaniały wąwóz Homole. Równie wspaniały przełom przez Smolegowe Skały, z kamienistym korytem
i kaskadami tworzy potok Biała Woda. Dolina Skalskiego zaprowadzi nas do urokliwego rezerwatu przyrody „Zaskalskie - Bodnarówka”. Natomiast dolina największej Czarnej Wody zachęci nas do zdobycia najwyższego szczytu Beskidu Sądeckiego Radziejowej o wysokości 1262 m n.p.m. Z wierzchołka „Wysokiej” 1052 m n.p.m. będącego najwyższym szczytem całych Pienin można podziwiać imponujące widoki na: Pasmo Radziejowej, Babią Górę, Tatry i Pieniny. Cztery rezerwaty przyrody: Wąwóz Homole, Zaskalskie-Bodnarówka, Biała Woda i Wysokie Skałki, o łącznej powierzchni 120 ha są gwarancją obcowania w Jaworkach z cennymi osobliwościami przyrody nieożywionej i ożywionej. Biorąc pod uwagę położenie Jaworek, występującą tu florę i faunę, zabytki budownictwa łemkowskiego niezwykle ciekawe formy rzeźby terenu, bogactwa występujących skał i minerałów, jak również wybitnych walorów klimatycznych - Jaworki są bez wątpienia najatrakcyjniejszą miejscowością turystyczną w naszym kraju.

Jeszcze trochę historii:

Jaworki, do lat powojennych były stolicą regionu łemkowskiego zwanego Rusią Szlachtowską.
Prócz Jaworek Ruś Szlachtowska obejmowała wsie: Szlachtową oraz Białą i Czarną Wodę, a więc dolinę Grajcarka i jego dopływów. Stąd dawniej Grajcarek nazywany był również Ruskim Potokiem.
Prawdopodobnie w XV wieku, w zasiedleniu terenów od Bieszczadów po Pieniny (czyli również Rusi Szlachtowskiej) wzięli udział Rusini (Łemkowie), przybywający ze wschodu. Wytworzyli regionalną kulturę, ciekawe budownictwo, obyczaje, ubiór, osobliwą gwarę.

Po wojnie w wyniku "Akcji Wisła" w 1947 r. władze komunistyczne dokonały przesiedlenia wszystkich grup regionalnych, w tym również Łemków, na tereny zachodnie i północne Polski.
Po przesiedleniu Łemków w 1947 r. na inne tereny do Jaworek i Szlachtowej napłynęła ludność polska
z Podhala, zaś budynki wsi Biała Woda rozebrano. Powróciło tylko kilka rodzin łemkowskich.
Część ziemi objęli nowi właściciele, natomiast na znacznym obszarze (około 1200 ha) utworzono tereny wypasowe dla owiec przypędzanych na lato spod Tatr.

Warto zwrócić uwagę na nieliczne już zabytki budownictwa łemkowskiego.
Przykładem pozostałości dawnego budownictwa jest kilka domów zachowanych przy ul. Kościelnej, Czarna Woda i Biała Woda oraz przydrożne kapliczki.

Do starych budowli zaliczyć należy kościół na wysokim prawym brzegu Grajcarka (ok. 580 m) naprzeciw Homoli, u podnóża łagodnego i niedużego szczytu
o nazwie Opołta. Kościół - dawniej cerkiew grecko-katolicka - zbudowano w 1798 r. w miejscu po drewnianej cerkwi z 1680 r. Obecnie Kościół powoli odzyskuje swój blask i warto go zobaczyć podczas zwiedzania okolicy. W ostatnim czasie został pieczołowicie odnowiony ikonostas i polichromia w prezbiterium z zachowaniem kanonów sztuki zdobniczej, jaką przed wiekami posługiwali się malarze i zdobnicy wschodni.